Pawłowska 1. v. Jezierska, 2. v. Piestrzyńska Romana (1909–1976), aktorka. Ur. 6 VIII w Wierzbówce koło Zwinogródki na Kijowszczyźnie, była córką Bohdana Pawłowskiego i Ludwiki z Bąkowskich, nauczycielki francuskiego, siostrą aktorów: Wacława i Kazimierza Pawłowskich. W r. 1927 ukończyła Gimnazjum Żeńskie im. M. Konopnickiej w Zamościu, w r. 1931 – Państwową Szkołę Dramatyczną w Warszawie. Na sezon 1931/2 została zaangażowana przez Karola Bende do Teatru Miejskiego w Toruniu, gdzie zagrała z powodzeniem wiele głównych ról. Debiutowała jako Viola w „Wieczorze Trzech Króli” W. Szekspira, potem wystąpiła m. in. w roli Róży („Ulica” E. Rice’a), Soni („Carewicz” G. Zapolskiej), Zuzanny („A Zuzanna nie chce” W. Athertona), Maliczewskiej („Panna Maliczewska” G. Zapolskiej), Klary („Śluby panieńskie” A. Fredry), Leny („Para nie para” Z. Kaweckiego), Moniki („Sprawa Moniki” M. Morozowicz-Szczepkowskiej), Czang-Hai-Tang („Kredowe koło” A. Henschke). W tej ostatniej, wg sprawozdawcy „Słowa Pomorskiego”, «stworzyła postać pełną wdzięku, z której może być dumna i którą winna zaliczyć do popisowych». W l. 1932–4 grała w teatrach warszawskich, m. in. w Narodowym i Małym, w sezonie 1934/5 w Teatrze Nowym w Kaliszu, który opuściła już 13 I 1935. Wiosną 1935 występowała gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu w roli Infantki („Cyd” P. Corneille’a – S. Wyspiańskiego). Od sezonu 1935/6 do końca 1938/9 była aktorką Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie. Do najlepszych jej ról zaliczano wówczas m. in. Chochlika i Alinę („Balladyna” J. Słowackiego), Hrabinę („Wesele Figara” P. Beaumarchais), Marię („W małym domku” T. Rittnera), Celię („Jak wam się podoba” W. Szekspira), Solange („Lato w Nohant” J. Iwaszkiewicza). Zygmunt Leśnodorski tak scharakteryzował P-ą w krakowskim okresie jej działalności: «Artystka o warunkach zewnętrznych właściwie nie bardzo korzystnych. Blada, niepozorna, na pozór bez wyrazu. A przy tym niezwykła intuicja artystyczna i wspaniały talent. W grze P-iej nie odczuwało się sztuki i techniki… Był to swoisty naturalizm, ale bardzo dyskretny, opanowany». Wg Zbigniewa Koczanowicza «zarówno krytycy, jak i publiczność porównywali [ją] z Marią Malicką, była świetną aktorką». Na sezon 1939/40 była już zaangażowana do zespołu Teatru Narodowego i Nowego w Warszawie.

Wskutek wybuchu wojny nie doszło do występów P-iej na tych scenach, natomiast w r. 1940 brała udział w przedstawieniach jawnego Teatru «Komedia» w Warszawie. Od r. 1941 pracowała jako kelnerka w kawiarni «U Aktorek». W r. 1942 aresztowana przez gestapo, była więziona na Pawiaku, od marca 1943 w obozie koncentracyjnym w Majdanku, następnie w Buchenwaldzie. Po oswobodzeniu obozu przez armię amerykańską weszła w skład zespołu Teatru Ludowego im. W. Bogusławskiego zorganizowanego pod patronatem YMCA przez Leona Schillera w Lingen. Potem występowała w Teatrze Kukiełek I Dyw. Pancernej gen. Stanisława Maczka pod kierunkiem malarza Jana Zamoyskiego (1 I 1946 do lipca 1947). Mieszkała następnie w Brukseli, po czym przeniosła się na stałe do Anglii. Przez wiele lat kontynuowała działalność sceniczną w londyńskim Teatrze Związku Artystów Scen Polskich, grała tam m. in. Podstolinę („Fircyk w zalotach” F. Zabłockiego), Hestię („Wyzwolenie” S. Wyspiańskiego). Zmarła 28 IX 1976 w Londynie.

P. była dwukrotnie zamężna: pierwszym jej mężem był Norbert Jezierski (ślub ok. r. 1928), lotnik, oficer WP, który zginął podczas drugiej wojny światowej, w czasie lotu nad Niemcami, drugim Ryszard Piestrzyński (zob.), którego poślubiła po wojnie w Brukseli. Pozostawiła dwie córki: Ewę i Izabelę.

Stokowa M., Stanisław Wyspiański. Monografia bibliograficzna, Kr. 1968 I–II; Almanach Sceny Polskiej 1976/7; – Kaszyński S., Teatralia kaliskie, Ł. 1972; Kwaskowski S., Teatr w Toruniu 1920–1939, Gd.–Bydgoszcz 1975 s. 123, 125, 127, 129, 200, 280–7; Kydryński J., Uwaga, gong!…, Kr. 1962 s. 13, 19, 21, 39; Słowacki na scenach krakowskich, Kr. 1979; Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wr. 1978; Wysiński K. A., Związek Artystów Scen Polskich 1918–1950, W. 1979; – Brzosko-Mędryk D., Niebo bez ptaków, W. 1968; Koczanowicz Z., Czterdzieści lat to niewiele, W. 1976 s. 43–4; Leśnodorski Z., Wśród ludzi mojego miasta, Kr. 1963; Małkowska H., Teatr mojego życia, Ł. 1976; Waśkowski A., Znajomi z tamtych czasów, Kr. 1971; Wyspiański S., Dzieła zebrane, Kr. 1968 XV 3–4; – „Kur. Warsz.” 1935 nr 240, 1939 nr 227; „Pam. Teatr.” 1963 z. 1–4, 1977 z. 3; „Życie Warsz.” 1976 nr 239, 242; – Informacje Zbigniewa W. Zalewskiego z Warszawy.

Barbara Berger